ANW samenvatting H2,H4,H6 - Sterft de plant, dan komen de kooldioxide en water weer vrij. Planten, - Studeersnel (2024)

Vak

NiveauVWO

School

St Vitus College - Bussum

Boek in lijstsolar - anw - VWO 4

Geüpload door:

Aanbevolen voor jou

• 9Algemene natuurwetenschappen drempel 5+6ANW (algemene natuurwetenschappen)Samenvattingen100% (3)
• 7ANW hfd. 3 samenvatting - heelalANW (algemene natuurwetenschappen)Samenvattingen100% (2)
• 26Thema gezondheid en ziekte (5) (30)ANW (algemene natuurwetenschappen)Samenvattingen100% (2)
• 9Big History drempel 1 t m 6ANW (algemene natuurwetenschappen)Samenvattingen69% (26)
• 2ANW Filosofisch BetoogANW (algemene natuurwetenschappen)Werkstukken100% (3)

Reacties

Andere studenten bekeken ook

• Begrippenlijst WO - antwoorden
• Samenvatting H3
• Samenvatting H1+H3
• WON samenvatting deel 4
• ANW - samenvatting - kwartiel 3
• Samenvatting ANW kwatiel 1

Gerelateerde documenten

• Stof tentamen heelal
• ANW samenvatting lj4
• ANW Samenvatting TW4
• Wat zijn de acht basisvaardigheden van succesvolle mensen
• Samenvatting blue energy
• Samenvatting algemene natuurwetenschappen

ANW samenvatting H2, H4, H6 (scholieren)

Hoofdstuk 2: Biosfeer in beweging

2 Meer kennis, meer voedselFotosynthese = onder invloed van licht maken bladgroenkorrels van de plant zuurstof en glucose uit water enkooldioxide uit de lucht.Sterft de plant, dan komen de kooldioxide en water weer vrij. Planten, dieren en mensen maken deel uit vande koolstofkringloop en de zuurstofkringloop (elementkringlopen).Stikstof is voor iedere plant belangrijk, omdat het een onderdeel is van eiwitten. De atmosfeer bestaat voor80% uit stikstofgas. Planten kunnen stikstof niet direct uit de lucht opnemen. In de natuur krijgen planten demeeste stikstof via bacteriën in de bodem waarmee ze samenleven. De bacteriën nemen stikstof uit de lucht open zetten het om in ammoniak en nitraat. Dat kunnen planten wel opnemen.Vergroting van de voedselproductie is nodig om het groeiend aantal mensen op aarde te kunnen voeden. Eentoenemende vraag naar voedsel zal vooral betekenen dat er meer plantaardig voedsel moet komen (bijv. tarwe,rogge of rijst), maar door de groeiende welvaart zal ook de vraag naar vlees flink stijgen.Productieverhogende methodes:

 Slash-and-burn = een stuk bos platbranden en de grond gebruiken als landbouwgrond. Resultaat: vruchtbare grond door mineralen uit de as. Bemesting = uitrijden van stalmest en menselijke uitwerpselen op de akkers. Resultaat: mest bevat mineralen en energie die bacteriën gebruiken om nitraat te produceren. Groenbemesting = vlinderbloemigen onderploegen. Resultaat: veel stikstof in de grond. Wissellandbouw = per jaar wisselen van gewassen. Resultaat: gewassen leveren stikstofrijke grond, waardoor de opbrengst van het volgende gewas vergroot word. Mechanisatie = grond bewerken met machines. Resultaat: grotere voedselopbrengst. Gewasbescherming = bespuiten van gewassen. Resultaat: insecten en onkruid worden gedood. Bemesting met kunstmest = uitstrooien van kunstmest. Resultaat: direct opneembare stikstof. Planten veredeling = kruisen van plantenrassen. Resultaat: nieuw, beter gewas. Biotechnologie = genetische modificatie. Resultaat: nieuwe of verbeterde eigenschappen.

Kunstmest is duur. In ontwikkelingslanden kunnen alleen een paar rijke boeren dit betalen.Westerse afnemers willen graag grote hoeveelheden van constante kwaliteit. Boeren in ontwikkelingslandenverbouwen daarom soms maar één gewas. = Monocultuur. Het risico op een mislukte oogst neemt hierdoortoe.

2 Systeem op aardeEen natuurwetenschappelijke theorie: Kort na het ontstaan van onze planeet, waren veel vulkanen actief diegrot hoeveelheden gas uitstootten. Zo ontstond een dichte atmosfeer van vooral kooldioxide. Bombardementenvan meteorieten zorgde niet alleen voor verwoesting, maar ook voor water. Ook brachten de projectielenorganische verbindingen mee. Het warme water en de daarin opgeloste mineralen vormden een oersoepwaarin door chemische reacties steeds complexere stoffen ontstonden. Er bleken organismen voor te komendie zichzelf konden vermenigvuldigen: leven!Beschermende atmosfeer:

 Zonnebril: tegenhouden van schadelijke UV-straling Paraplu: meteorieten, ijs- en rotsblokken tegenhouden Warmtedeken: natuurlijk broeikaseffect

Naast het natuurlijk broeikaseffect is er op aarde ook sprake van een versterkt broeikaseffect: menselijkeactiviteiten verhogen de concentraties van broeikasgassen in de atmosfeer en versterken het natuurlijkbroeikaseffect.De gemiddelde temperatuur op aarde is 14,3 graden Celsius. Dat komt o. door:

 Atmosfeer: gassen om de planeet

 Oceanen: warmtebuffer (opslaan zonnewarmte)

Bij een elementkringloop zit een element in steeds weer een andere stof. Maar bij een stofkringloop gaat hetom steeds dezelfde stof die zich verplaatst. De enige verandering die een stof in de stofkringloop kan ondergaanis een faseverandering.Biosfeer = het onderste deel van de atmosfeer, de bovenste kilometers van de aardkorst en het water. Dit is eengesloten systeem.Buffers = opslagplaatsen van elementen uit de atmosfeer.Mensen en dieren geven via hun ademhaling koolstof aan de atmosfeer af. Zij zijn bronnen.

2 Veranderend klimaatVeranderend klimaat kan je teruglezen door:

 Weerkundige waarnemingen Historische bronnen Jaarringen Stuifmeel/pollen Ijs Oceaansedimenten

Dit zijn klimaatbronnen.We hopen dat klimaatmodellen duidelijkheid kunnen geven over wat ons te wachten staat. In zo'n model leg jehet verband tussen de verschillende factoren die invloed hebben op het klimaat. De klimaatfactoren:

 Geologische factoren. Door verschuivingen van continenten veranderen ook de lucht- en oceaanstromen. Astronomische factoren. De instraling, de verdeling en de straling die de zon uitzendt varieeren. Atmosferische factoren. Versterking van het broeikaseffect. Plotselinge gebeurtenissen. Bijv. vulkaanuitbarsting.

Het geheel van atmosfeer, oceanen, landmassa's, biosfeer, land- en zeeijs maken deel uit van hetklimaatsysteem.Kennis over terugkoppeling is belangrijk als je een klimaatmodel goed wilt weergeven.Er zijn 2 soorten voorspellingen:

1. Natuurlijke ontwikkelingen van de atmosfeer -> Beperkte reikwijdte.
2. Effecten van veranderingen in klimaatfactoren -> Onzekerheid groter als de termijn toeneemt.

Invloeden op het klimaat:

 Natuurlijk:o Schommelingen in helling aardas, baan aarde, afstand tot zon.o Verschuivingen continenteno Meteorietinslagen en vulkaanuitbarstingen Menselijk:o Versterkte broeikasgassen

Hoofdstuk 4 Evolutie en DNA

4 Onze oorsprong  Mensen vragen zich altijd al af waar we vandaan komen. Elke cultuur geeft z’n eigen antwoord daarop. Religie speelt een grote rol hierin, bij de Christenen wordt er geloofd dat God de wereld heeft

 Tegenwoordig is er veel onderzoek naar stamcellen, cellen die nog niet veranderd zijn in een huidcel, spiercel, zenuwcel, een basiscel dus. Deze cellen zitten in het beenmerg en in het navelstrengbloed en zijn erg moeilijk te isoleren.

4 DNA en ethiek  Een DNA onderzoek kan duidelijkheid geven maar er kan ook geen fijne uitslag uitkomen. Je moet kiezen tussen 2 kwaden: dilemma.  1: wel of geen prenataal onderzoek,  Wat doe je als een ongeboren kind een afwijking heeft? Mag je het dan weg laten halen? Hoe ernstig moet een ziekte zijn? Gaat geloof voor op de wet etc.  2: wel of niet vertellen,  bijv. Opa is overleden aan ziekte van Huntington, moeder wilt het niet testen maar de dochter wilt zekerheid hebben. Als de dochter de ziekte heeft, heeft de moeder het ook. Moet ze dit dan aan haar moeder vertellen?  3: wel of niet opereren,  Borstkanker komt veel voor, sommige varianten zijn ook erfelijk. 1 op de 400 vrouwen draagt het BRCA-gen, die borstkanker kan veroorzaken. Bij het BRCA-1 gen is de kans op borstkanker tussen de 55- 85%. Hopen op geen borstkanker of voorzorgsmaatregelen nemen? (beide borsten laten verwijderen)

 Erfelijke ziekten zijn vaak onbehandelbaar. Je hebt het recht om het te weten en om het niet te weten. Moet iemand de gevolgen van een erfelijke ziekte zelf dragen of moet de overheid ze van geld voorzien? Een ethische discussie gaat over wat is goed en wat is fout. Mag je embryo’s gebruiken voor stamcellen? In NL mogen er alleen stamcellen gebruikt worden die ‘over’ zijn uit IVF-behandelingen. In de toekomst zijn embryonale stamcellen waarschijnlijk niet meer nodig. Gentherapie: in een virus wordt een extra gen ingebracht. Vaak is het virus in grote mate aanwezig, elk virus moet dan dat gen krijgen. Onbegonnen werk. Klonen: klonen zijn genetisch identiek aan hun ouder, normaal niet het geval bij geslachtelijke voortplanting. Is het een oplossing voor de bescherming van bijna uitgestorven diersoorten? Mag je mensen klonen? Farmaceutische bedrijven kopen DNA-gegevens op. Mag dit wel? Van wie is je DNA? Kun je patent op genen krijgen? Ja, alleen op gemodificeerde genen. In het Human Genome Project is de hele code van de mens, het genoom, gevonden. Na voltooing project nog steeds vragen hierover: wat is de functie van het niet coderende deel etc. Nature vs. Nurture: discussie omtrent eigenschappen individu. Nature: aanleg, door genetisch materiaal. Nurture: opvoeding, onderwijd etc., met name door leefomgeving. In hoeverre worden je eigenschappen bepaald door deze twee begrippen?

Hoofdstuk 6 Duurzame ontwikkeling

6 Duurzaam ontwerpen en producerenDe twee uitgangspunten van duurzame ontwikkeling zijn:

1. We hebben de verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat onze planeet voor toekomstige generaties leefbaar is.
2. We moeten in onze eigen behoeften kunnen voorzien.

Transitie = technologische en maatschappelijke vernieuwingen en veranderingen kunnen leiden tot eenduurzamere samenleving.Voorbeelden van transitie:

 Neolithische revolutie. De overgang van jagers en verzamelaars naar boeren. Industriele revolutie. Door de industrialisering kwam er een nieuwe maatschappelijke klasse: de arbeiders.

Om te bepalen wat de invloed van een bepaald product is op het milieu moet je breed kijken en alle factorenmeenemen.Levens Cyclus Analyse (LCA) = de hele levenscyclus van een product wordt in kaart gebracht.Een belangrijke stap is het inventariseren van alle grondstoffen die gebruikt worden en alle stoffen die weervrijkomen. Een andere belangrijke stap is het beoordelen van deze gegevens. Is het product direct of indirectverantwoordelijk voor milieueffecten?Milieuprofiel = een scorelijst van milieueffecten -> verdienen producten het milieukeur?De beste manier om schadelijke milieueffecten van een product te voorkomen of beperken, is door bij hetontwerp van het product hier al rekening mee te houden.Cradle to Cradle -> gesloten kringlopen staan centraal.3 basisregels van Cradle to Cradle:

1. Afval = voedsel
2. Zon is energiebron
3. Respect voor Diversiteit

3R-strategie = Reduce, Reuse, RecycleGrondstoffen worden gewonnen uit natuurlijke hulpbronnen -> hulpbronnen worden uitgeput.Zuinig zijn met grondstoffen:

 Productieproces aanpassen Alternatieve hulpbronnen vinden

Hoewel de hoeveelheid ozon in de laag varieert, afhankelijk van de tijd van het jaar en de locatie boven deaarde, vertoont de ozonlaag boven Australie en Antartica zeer sterke verdunning.Recente satellietmetingen laten zien dat het de goede kant op gaat met de ozonlaag. De mate waarin landen enbedrijven zich aan de internationale afspraken houden, is van doorslaggevend belang.

6 EnergieVoor het opwekken van energie gebruiken we voor het overgrote deel fossiele brandstoffen. Deze natuurlijkebrandstoffen raken uitgeput.Duurzame energiebronnen raken niet op, veroorzaken geen of veel minder milieuschade en zijn bij voorkeurgoedkoper.Belangrijkste duurzame energiebronnen:

 Zon Wind Aardwarmte Biomassa: organisch materiaal kan ingezet worden als energiebron Water

Duurzaam opgewekte elektriciteit kun je ook gebruiken om waterstof te produceren. Die waterstof kun jetoevoeren aan een brandstofcel. Daarin reageert waterstof met zuurstof en wordt rechtstreeks elektrischestroom opgewekt. Als bijproduct ontstaat alleen water. Daarmee is de kringloop rond.De voornamelijkste bron voor kernfusie is zeewater.Onder extreme omstandigheden kunnen kernen van waterstofatomen samensmelten tot heliumatomen. Hierbijkomen enorme hoeveelheden energie vrij in de vorm van warmte en straling.